Rola spółdzielni w próbach przeciwdziałania rosnącym kosztom

Zastępca Prezesa Zarządu,
Zastępca Dyrektora do spraw Ekonomicznych:

mgr Teresa Ślązkiewicz

O formach wsparcia dla mieszkańców ze strony państwa pisałam poprzednio w ubiegłorocznym, listopadowym numerze „Wspólnych Spraw", jednak wojna wywołana przez Federację Rosyjską na terytorium naszego sąsiada – Ukrainy, diametralnie zmieniła rzeczywistość i sytuację gospodarczą nie tylko w Polsce, ale i na całym świecie. W ciągu ośmiu miesięcy zmieniło się wiele i warto do tematu tego powrócić.

Pod koniec maja br. prezydent Andrzej Duda podpisał nowelizację ustawy o VAT, która wydłuża okres obowiązywania zapisów tzw. tarczy antyinflacyjnej. Wszystko po to, aby przeciwdziałać skutkom trudnej sytuacji ekonomiczno-gospodarczej zaistniałej w naszym kraju i w całej Europie, przekładającej się na drastyczne wzrosty cen w praktycznie każdej gałęzi gospodarki. Przyjęta nowelizacja zakłada przedłużenie do końca lipca br. zwolnienie z akcyzy energii elektrycznej dla gospodarstw domowych, obniżkę akcyzy na prąd, lekki olej opałowy i niektóre paliwa (olej napędowy, benzynę silnikową, skroplony gaz LPG, biokomponenty będące samoistnymi paliwami) oraz czasowe zawieszenie podatku handlowego od sprzedaży detalicznej tych paliw.

To właśnie koszty paliwa oraz surowców energetycznych na światowych rynkach w dużej mierze odpowiedzialne są za wysoką inflację (w czerwcu według danych Głównego Urzędu Statystycznego wynosiła w Polsce 15,5% licząc rok do roku) i jej dalsze wzrosty. Dlatego właśnie na tym obszarze skupiają się działania rządowe zmierzające do ograniczenia wzrostu oraz stabilizacji cen. Szacuje się, że samo obniżenie stawek akcyzy oraz zwolnienie z niej dot. energii elektrycznej będzie kosztować budżet państwa ponad 0,5 mld złotych (z VAT), natomiast spadek dochodów z tytułu podatku handlowego wyniesie ok. 55 mln zł.

Powyższe zmiany zaczęły obowiązywać 1 czerwca br., a terminem ich wygaśnięcia jest koniec lipca br. Niemniej już pojawiają się informacje o możliwości przedłużenia działania tarcz antyinflacyjnych do końca października br. Przypominam, że do końca lipca obowiązują również zapisy tzw. drugiej tarczy, które wprowadziły m. in. obniżkę stawki VAT na niektórą żywność oraz nawozy. Obecnie obowiązujące stawki VAT, które uległy zmianie w wyniku wprowadzenia tarcz, to: paliwo – 8%, prąd – 5%, energia cieplna – 5%, gaz – 0%, podstawowe produkty żywnościowe – 0%, nawozy i niektóre środki produkcji rolniczej – 0%.

W bardzo trudnej sytuacji znaleźli się kredytobiorcy, a więc spora część mieszkańców zasobów KSM, szczególnie tych z krótkim stażem, którzy zdecydowali się na zakup swoich wymarzonych mieszkań w przeciągu ostatnich kilku lat oraz osoby, które o kredyt hipoteczny dopiero planują się starać. Przecież od października zeszłego roku cyklicznie podnoszone są główne stopy procentowe. Ostatnia podwyżka ustalona przez Radę Polityki Pieniężnej, obowiązująca od 7 lipca 2022 roku, ustaliła stopę referencyjną NBP na poziomie aż 6,5%. Dla przypomnienia, przed pierwszą, zeszłoroczną podwyżką, wynosiła ona jedynie 0,1%. Powoduje to ogromne wzrosty rat kredytów oraz trudności z jego otrzymaniem.

Rozwiązaniem pomocowym, zaproponowanym przez rząd, mają być dopłaty rządowe w formie bonów oraz tzw. program „Mieszkanie bez wkładu własnego" (chociaż nazwa ta może jeszcze ulec zmianie). Program ten obecnie nie jest jednak jeszcze aktywny, a poprzednie programy takie jak „Mieszkanie dla Młodych", czy „Rodzina na Swoim" przestały już obowiązywać. Założeniem nowego programu jest objęcie gwarancją części kredytu hipotecznego zaciąganego na zakup nieruchomości mieszkaniowej. Gwarantowana część zobowiązania mieścić się będzie w przedziale od 10 do 20% ponoszonych wydatków czyli wartości nieruchomości. Ma to zastąpić konieczność posiadania wkładu własnego. Kwotowo gwarancja części zobowiązania kredytowego nie może przekroczyć 100 tys. zł, a kredyty będą udzielane na minimum 15 lat i tylko w polskich złotych.

W planach są również tzw. „bony mieszkaniowe" oraz „społeczne bony mieszkaniowe" mogące być: formą dopłaty do zakupu mieszkania lub budowy domu, a także kwotą, jaką będzie można przekazać na w towarzystwie budownictwa społecznego (TBS czy SIM), na wynajem mieszkania lub na sfinansowanie wkładu mieszkaniowego w spółdzielni mieszkaniowej. Trzecią formą bonów, mają być „bony rodzinne" (dla rodzin z co najmniej 3 dzieci), które przeznaczyć będzie można zarówno na cele jak przy bonach społecznych oraz na zakup własnej nieruchomości.

Chociaż spółdzielnie mieszkaniowe, zgodnie z profilem swojej działalności, nie mają możliwości pomocy materialnej swoim członkom, w Katowickiej Spółdzielni Mieszkaniowej staramy się zawsze wspierać naszych mieszkańców, szczególnie w tym trudnym – mamy nadzieję przejściowym – okresie gospodarczych trudności.

Jak zapewne Państwo wiedzą, podstawą kalkulacji wszystkich stawek opłat są realnie ponoszone przez spółdzielnię koszty, jest więc to główny obszar, na który – chociaż częściowo – mamy wpływ, a który realnie przekłada się na wysokość opłat miesięcznych.

Dlatego też, aby ograniczać w miarę możliwości koszty, nie zaniedbując przy tym realizacji obowiązków ustawowych, w tym opłat publiczno-prawnych oraz jakości świadczonych usług, wszelkie inwestycje, prace remontowe czy modernizacyjne poprzedzane są rzetelnym wyborem ofert oraz w miarę możliwości negocjacją ich ceny. Pisze o tym szerzej w nr 377 „Wspólnych Spraw" przewodniczący Rady Nadzorczej Józef Zimmermann. Dotyczy to również podwykonawców świadczących na rzecz Spółdzielni usługi, takie jak: utrzymanie terenu, konserwacje instalacji technicznych czy dźwigów. Dodatkowo, w pierwszej kolejności realizowane są te przedsięwzięcia, które przyczyniają się do poprawy bezpieczeństwa, zapobiegania degradacji zasobów, czy takie, które zaowocują zmniejszeniem kosztów w przyszłości, jak np. termomodernizacje. W tym miejscu warto nadmienić, że prowadzimy starania mające na celu wyposażenie kolejnych nieruchomości w instalacje fotowoltaiczne, które w całości pokryłyby zapotrzebowanie na energię elektryczną w częściach wspólnych budynków.

Kolejnym działaniem, które stosujemy w KSM – tam gdzie to możliwe – jest odłożenie podwyżek stawek opłat w czasie. Część Rad Osiedli, przy okazji majowych podsumowań pierwszej części roku, zdecydowało np. o pokryciu przewidywanych na koniec roku niedoborów w niektórych pozycjach z bilansu otwarcia ich osiedla. Innym przykładem takiego działania było zaniechanie zmiany współczynnika, na podstawie którego ustala się zaliczki miesięczne na koszty ogrzewania. Zatem w dalszym ciągu wynosi on 1,15 – co oznacza, że średniomiesięczne koszty ciepła w lokalu za ostatni okres rozliczeniowy zwiększane są jedynie o 15%, co nie w rzeczy samej nie do końca odpowiada obecnym warunkom rynkowym, dyktowanym przez przedsiębiorstwa produkcji energii cieplnej.

Przypominam tutaj, że spółdzielnie mieszkaniowe (zgodnie z obowiązującym prawem) mogą wprowadzać zmiany opłat niezależnych tylko dwa razy w roku, zachowując 3-miesięczny okres na poinformowanie o tych zmianach. W naszej Spółdzielni jako daty zmian stawek przyjęliśmy 1 marca i 1 września danego roku.

Zupełnie innego rodzaju pomocą są szerzej omówione w wyżej wspomnianym listopadowym numerze „Wspólnych Spraw" dodatki mieszkaniowe. Jest to znany od lat program dopłat do opłat miesięcznych za korzystanie z lokali dla osób mniej zarabiających bądź będących chwilowo w trudnej sytuacji życiowej. Aktualna, pełna lista warunków, jakie należy spełnić, opublikowana jest zawsze na stronie internetowej Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Katowicach.

Dla przypomnienia (i aktualizacji) podaję, że dodatek mieszkaniowy przysługuje:

• osobom mieszkającym w lokalach mieszkalnych, do których przysługuje im spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego,
• osobom mieszkającym w lokalach mieszkalnych znajdujących się w budynkach, stanowiących ich własność, i właścicielom samodzielnych lokali mieszkalnych,
• najemcom oraz podnajemcom lokali mieszkalnych, zamieszkującym w tych lokalach,
• innym osobom, mającym tytuł prawny do zajmowanego lokalu mieszkalnego i ponoszącym wydatki, związane z jego zajmowaniem,
• osobom, zajmującym lokal mieszkalny bez tytułu prawnego, oczekującym na przysługujący im lokal zamienny lub najem socjalny lokalu,
• osobom spełniającym warunki dochodowe:

– których średni miesięczny dochód z 3 ostatnich miesięcy nie przekracza 40% przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej (dla osoby mieszkającej samotnie aktualnie jest to 2.265,01 zł),
– których średni miesięczny dochód na jedną osobę w gospodarstwie domowym z 3 ostatnich miesięcy nie przekracza 30% przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej (dla rodziny, co najmniej dwuosobowej aktualnie jest to 1.698,76 zł),
– na mieszkanie, którego powierzchnia nie jest większa niż powierzchnia określona ustawowo (powierzchnia normatywna).

Dodatek mieszkaniowy przysługuje także w sytuacji, gdy powierzchnia użytkowa lokalu mieszkalnego przekracza normatywną powierzchnię lokalu, ale nie więcej niż o 30% albo 50% pod warunkiem, że udział powierzchni pokoi i kuchni w powierzchni użytkowej tego lokalu nie przekracza 60%.

Pracownicy odpowiednich Działów w Dyrekcji KSM oraz Administracji Osiedli służą pomocą w wypełnieniu wniosku oraz uzyskaniu dodatku mieszkaniowego.

Ważną formą pomocy, którą Spółdzielnia może zaproponować potrzebującym, są ugody zawierane z osobami czasowo niewydolnymi finansowo. Osoby, na których koncie pojawi się ponad kilkumiesięczna zaległość, mają możliwość zawarcia ugód o korzystnej, ratalnej spłacie zadłużenia. Unika się dzięki temu konieczności wstępowania na drogę sądową, bądź (co niestety również się zdarza) utraty lokalu w drodze licytacji komorniczej.

Z poważaniem

TERESA ŚLĄZKIEWICZ