Zawsze mnie intrygowało jak to możliwe, aby jeden budynek miał status osiedla. A tak jest w przypadku 24-poziomowego budynku przy ulicy Sokolskiej 33. Nazwa Haperowiec, co ma związek z inwestorem, budowniczym i pierwszym dysponentem lokali w budynku - Hutniczym Przedsiębiorstwem Remontowym, (wskutek czego - na mocy stosownego porozumienia KSM - większość mieszkań przypadła pracownikom zatrudnionym przez tegoż dysponenta) - ale zbudowano go na starszych fundamentach. Warto wspomnieć, iż 150 lat temu była tutaj huta "Marta", którą w 1857 roku przebudowano na odlewnię i walcownię żelaza. Przez jakiś czas nieczynna hala "Marty" służyła wiernym jako kościół katolicki. 37 lat temu, gdy oddawano do użytku budynek autorstwa mgr inż. architekta Mariana Skałkowskiego był on tak nietypowy, iż przyjeżdżały tutaj wycieczki dzieci i młodzieży, po to aby przejechać się windami, które zamontowane w HPR-owcu (o numerach fabrycznych 7, 8, 9) były techniczną nowością.

To najmniejsze w rodzinie 17 osiedli KSM. Kiedyś było administracyjnie połączone z Superjednostką (a jeszcze wcześniej z Gwiazdami, Zawodziem, Centrum i Śródmieściem - stanowiącymi wspólnie, jedną z administracji KSM). Nawarstwiały się rozliczne problemy m.in. związane z reprezentacją mieszkańców oraz telewizyjnego okablowania. Prekursorem oderwania się od Superjednostki - mającej trochę inne problemy - był pierwszy przewodniczący Rady Osiedla Władysław Wendland, także przedstawiciel Haperowca w Radzie Nadzorczej. Od 1991 roku to mini osiedle funkcjonuje z większymi lub mniejszymi problemami finansowymi. Jest najdroższe, gdy chodzi o eksploatację w całej KSM. Po prawdzie to ten budynek nie ma racji bytu jako samodzielne osiedle. Z analizy spółdzielczości mieszkaniowej w Szwecji i w Niemczech wynika, że aby osiedle mogło dobrze funkcjonować, musi mieć w swoich zasobach przynajmniej 1000 mieszkań. Tutaj są dwie setki. Obecnie Haperowiec (dla obniżenia kosztów stałych administrowania) jest administracyjnie połączony z osiedlem Śródmieście (koszty bezpośredniego zarządu są rozliczane proporcjonalnie). Mieszkańcom - tak mówią niektórzy z nich - bardziej odpowiadałoby połączenie z tzw. "niebieskimi blokami" na Koszutce czyli osiedlem Centrum I, osiedlem Gwiazdy, lub ewentualnie znów powrócić do związku z Superjednostką. To, że nie bardzo chcą fuzji ze Śródmieściem nie oznacza, iż nie doceniają kierownika - Janusza Naleśnika. Wręcz przeciwnie bardzo cenią jego fachowość i rzetelność.

Z Radą Osiedla (wszyscy są mieszkańcami tego budynku od 1971 roku) spotykam się na XI piętrze w Sali Integracyjnej. Kiedyś była tutaj Administracja Osiedla, potem przedszkole. Teraz to pomieszczenie godnie pełni swoją klubowo-integracyjną rolę.

Motywem przewodnim naszej rozmowy są finanse. W 199 mieszkaniach zameldowanych na stałe jest 309 osób. Ale ilu jest faktycznie nie wiadomo, gdyż prawie wszystkie lokale są już to spółdzielczymi własnościowymi, już to wyodrębnioną własnością. Stąd część właścicieli nie mieszka tutaj, tylko wynajmuje swój lokal studentom lub obcokrajowcom. Są też mieszkania wykupione przez firmy, które tutaj kierują swoich gości. Na pytanie czy w takim komercyjnym mieszkaniu opłaty czynszowe są takie jak w innych czy większe usłyszałam, iż zależy to od tego, czy wynajmujący jest członkiem KSM, wtedy zerowa stawka VAT-u obowiązuje, jeżeli nie - to 22%. Tak stanowi ustawa. Tylko na takim wynajmowaniu mieszkań KSM, a zatem i osiedle Haperowiec - traci sporo. Na przykład kiedy prawnym właścicielem pewnego mieszkania jest jedna osoba i rozlicza się ją dla jednej osoby z takich usług jak: korzystanie z windy, wywóz nieczystości i śmieci, a faktycznie z własnej inicjatywy właściciela korzysta z tego "M" pięć lub więcej osób. Te koszty rosną i dobrze, że na razie te "dziury budżetowe" można "załatać" wpływami z czynszów 3 sklepów tu zlokalizowanych, reklamach na budynku i przyległym terenie.

Trudny problem to sprawa lokatorów z wyrokami eksmisyjnymi. Na bruk nie można ich wyrzucić, a nie sposób wyegzekwować od Urzędu Miasta lokale zastępcze. Propozycja, aby miasto Katowice płaciło za te mieszkania, które obecnie zajmują - jak za socjalne - też nie jest w magistracie akceptowana. Na każdym z 24 poziomów są zadłużone mieszkania. Niektórzy mogliby zapłacić czynsz, ale jakoś dziwnie o tym zapominają i nie wynika to z ich mizerii finansowej. O tym, jak te sprawy załatwić, Rady Osiedla będzie dyskutować na najbliższym, kwietniowym posiedzeniu. Wnioski przekażą swojemu przedstawicielowi w Radzie Nadzorczej - Andrzejowi Gracy.

-Największym problem tego budynku - stwierdza przewodniczący Rady Osiedla, Adam Gnalicki - jest termomodernizacja. Ten budynek jest specyficzny - z konstrukcji stalowej. Jeszcze w czasie budowy, czyli w końcu lat 60. ubiegłego wieku był ocieplany z natury: ściana - przerwa powietrzna - ściana. Zaczęły się problemy z balkonami, które najpierw miały obudowę z malutkich, glazurowanych kafelek i odpadały. Wtedy, ileś lat temu zbito glazurę i przednią płytę bortnicową wybetonowano. Po jakimś czasie sprawa remontu balkonów płytami bortnicowymi znów ujrzała światło dzienne. Z balkonu spadła balustrada, nikogo nie zraniła ale zniszczyła samochód. Rada Osiedla kilkakrotnie przedstawiała wnioski na Walnym Zebraniu, aby za jednym zamachem, skoro budynek jest "obstawiony" konstrukcją, co kosztuje sporą "kasę" - ocieplić go. Podobna sytuacja była w budynkach Gwiazd i tamtejszą propozycję na Walnym Zebraniu zaakceptowano. Tę z Haperowca odtrącono argumentując, iż strategia KSM przewiduje ocieplenie tego budynku dopiero w 2011 roku.

Przedstawiciele Rady Osiedla mówią, że nie było wyjścia - trzeba było zaakceptować konieczność remontowania balkonowych płyt bortnicowych. Prace zakończono w 2005 roku. Koszt tych prac - to 347 tys. zł z funduszu "B", czyli osiedlowego. Mieszkańcy i Rada Osiedla uważają, że było to rozwiązanie prowizoryczne. Argumentują, że tak ciężka konstrukcja stalowa, w której osadzono płytę bortnicową koroduje i nie spełnia swojego zadania. Dziwią się, że nie przyjęto ich propozycji lekkiej konstrukcji i równoczesnego ocieplenia budynku. Teraz część mieszkańców daje temu wyraz w pismach do Rady Osiedla zadając pytania: - jaki byłby koszt ocieplenia budynku bez i z wymianą płyt bortnicowych oraz ile to wyniesie w przeliczeniu na metr kwadratowy mieszkania, a także jak długo będą spłacać poprzez fundusz remontowy "A" planowane prace budowlane. Władze Spółdzielni wskazują, że prace te w świetle nakazu Inspektoratu Nadzoru Budowlanego z dnia 7. 12. 2004 r. były konieczne, a sposób rozwiązania wynikał z ekspertyzy technicznej z dnia 22. 08. 2002 roku oceniającej stan techniczny elewacji budynku ze szczególnym uwzględnieniem balkonów oraz projektu budowlanego remontu balkonów budynku z listopada 2002 r. Jak informuje wiceprezes Zarządu KSM Andrzej Kępys, mimo starań, nie było przyzwolenia Walnego Zgromadzenia, z uwagi na ówczesny brak środków finansowych w dyspozycji osiedla, ani też zgody Walnego Zgromadzenia na wprowadzenie Haperowca do docieplenia w przyspieszonym terminie, kosztem przesunięcia innych budynków będących w planie jako gorszych pod względem izolacji termicznej.

Obecnie okazało się, że ocieplenie budynku wraz z wymianą płyt bortnicowych balkonów jest realne już w bieżącym roku, trzy lata przed dawnym planem. Mieszkańcy są tym oburzeni. Trzeba dodać, że najwyższy w ramach osiedla organ spółdzielczej, samorządowej władzy - czyli Zebranie Grupy Członkowskiej, które odbyło się 27 lutego 2008 roku, zaakceptowało docieplenie budynku łącznie z remontem wszystkich balkonów. Tę uchwałę może zmienić tylko ponowne ZGCz.

Wygląda na to, że wszystko potoczyłoby się inaczej gdyby. nie spadła balustrada. W tej nagłej i awaryjnej sprawie istotna była decyzja Inspektoratu Nadzoru Budowlanego. Zgodnie z nią trzeba było natychmiast przeprowadzić roboty remontowe polegające na zabezpieczeniu poszczególnych elementów balkonów. - Wtedy - informuje Janusz Naleśnik, kierownik osiedli Haperowiec i Śródmieście - KSM przeprowadziła typowanie robót przy współudziale członków poprzedniej Rady Osiedla. Należy zaznaczyć - dodaje - że w tamtym okresie osiedle nie posiadało wystarczających środków finansowych, zaś strategia ekonomiczno-finansowa KSM przewidywała ocieplenie budynku oraz generalny remont balkonów w 2011 roku. To, że ocieplenie będzie realizowane już w 2008 roku jest efektem wniosków przedstawicieli mieszkańców na Zebraniu Grupy Członkowskiej, jak również wystąpienia Rady Osiedla do Zarządu KSM. Aby nie narazić się w perspektywie czasu - kontynuuje J. Naleśnik - na zarzuty niegospodarności, projekt ocieplenia budynku zawiera wykonanie wszystkich niezbędnych robót dodatkowych. Gdyby ich teraz, przy ociepleniu nie zrealizowano, to wykonanie ich w następnych latach znów wiązałoby się z kolejnym montażem rusztowań. To bezzasadnie obciążyłoby dodatkowo fundusze osiedla.

Problemy wysokich budynków są specyficzne, na przykład gdy chodzi o zabezpieczenie przeciwpożarowe. Straż Pożarna stwierdziła, że na dachu Haperowca ma być basen z wodą na wypadek pożaru. Eksperci orzekli, że wystarczą specjalne piony i urządzenia podpinające, dzięki którym w razie pożaru, gdyby zabrakło wody podjeżdżają cysterny, podpinają się do 4 "szaf" przed wejściem budynku i tłoczą wodę.

Po zamontowaniu drzwi przeciwpożarowych za prawie pół miliona zł w budynku nastąpiła zmiana cyrkulacji powietrza. Ponieważ jest tutaj samoistna wymiana powietrza - to próba zamknięcia jakiegokolwiek jego dopływu powoduje występowanie zakłóceń. Wtedy dzieją się tzw. cofki, czyli dwutlenek węgla wraca w przewodach spalinowych.

- Do pilnych prac remontowych - dodaje sekretarz Rady Osiedla Elżbieta Banasik - należy zrobienie podestu przed budynkiem.
W środowe popołudnia w klubowej sali integracyjnej na XI piętrze odbywają się spotkania. Takie zwyczajne i niezwyczajne. Wiele uwagi kieruje się na potrzeby samotnych, starszych osób. Pomaga im 4-osobowy wolontariat z panią Basią Stawczyk. Bliska jest też współpraca z Klubem "Centrum". Mieszkańcy tego mini-osiedla, którzy starzeją się wraz z tym budynkiem, chętnie uczestniczą w spotkaniach tam organizowanych, z okazji świąt, i nie tylko.

URSZULA WĘGRZYK
Wspólne Sprawy, nr 4(202), kwiecień 2008